HaFTaNıN KoNuSu: Vize Sorulmayan Günah |⁉

Vize Sorulmayan Günah |
Gıybet nedir, gıybete giren davranışlar
Gıybet ve iftiradan korunma duası
*
Toplum içerisinde farkında olmadan da olsa ne yazık ki sıklıkla düşülen hatalardan birisi gıybettir. Genelde dedikodu ile aynı şey olduğu düşünülen gıybet aslında birbirinden farklı şeylerdir. Dinimizde gıybet yapan kimsenin durumu ölü kardeşin etini yemeye benzetilmiştir. Peki gıybet nedir, gıybetin yapılmasının caiz olduğu durumlar var mı? Gıybet yapan kişi nasıl tövbe etmeli? Gıybet ve iftiradan korunmak için dua:
*
Ahir zaman olarak nitelendirebileceğimiz şu çağda sıklıkla karşılaştığımız manevi kirlerden biri olan gıybet, birisinin arkasından hoşuna gitmeyeceği tarzda konuşmakla gerçekleşir. Kişinin fiziksel özellikleri, ahlakı, nesebi, mesleği, evi, malı gibi etkenler halk arasında dedikodu malzemesi olabilecek en temel durumlardır. Sözü bahsedilen kişinin ayıplarını bir başkasına anlatmak ya da hoşuna gitmeyeceği yakıştırmalar yapmak dil ile gerçekleştirilince haram olur. Söylemeden jest ve mimiklerle kaş göz yapmak, ima etmek veya yazarak belli etmek gibi gıybet anlamı ifade eden her bir hareket gıybet kapsamında değerlendirilir. Halk arasında dedikodu ile gıybet ile aynı manada kullanılsa da ikisi birbirine çok benzeyen ama aslında farklı şeylerdir. Gıybet yapan kimse haram işlediği gibi, dinleyip onaylayan da harama girmiş olmaktadır. Öyle ki gıybet eden ve dinleyen kişinin günahta ortak olduğunu buyuran dinimizde gıybetten uzak durulması gerektiğine dikkat çekilmiştir. Hadis-i şerifte Efendimiz gıybet ile alakalı şöyle rivayet etmektedir: "Ey kalbiyle değil, sadece diliyle iman edenler topluluğu! Müslümanların gıybetini yapmayınız, ayıplarını araştırmayınız. Zira kim kardeşinin ayıp ve kusurlarını araştırırsa Allah do onun kusurlarını araştırır. Allah, kimin kusurunu araştırırsa onu evinin içinde bile olsa rezil ve rüsva eder." (Ebû Dâvud, İbn Ebî Dünya).
*
GIYBET NEDİR, GIYBET İLE DEDİKODUNUN FARKI NE?
*
Birisinin gıyabında onun üzeceği şekilde onunla alakalı konuşması alenen gıybettir. Doğruları söylerken bile bir başkasının istemeyeceği şekilde konuşmak gıybetin en sade halidir. Bir insanın arkasından hoşlanmayacağı şeyin doğru bile olsa konuşulması gıybet sınıflandırmasına girerken, dedikodu her türlü sözün bir insan hakkında yayılması demektir.
*
Yıpratma amacıyla yapılan herhangi bir söz nakli ile gerçekleşen dedikodu da gıybette dinimizce haram olan günahlar arasındadır. Her ikisi de kul hakkıdır.
*
GIYBETİN ÇEŞİTLERİ! GIYBET NASIL YAPILIR? GIYBET SAYILAN DURUMLAR
*
İFTİRALI GIYBET: Kusurların en çirkini olarak görülen iftiranın da içinde yer aldığı bu gıybet türü ile ilgili Peygamberimiz (SAV), “Eğer söylediğin onda varsa gıybetini yapmış oldun; eğer yoksa bir de iftirada bulundun.” (Ebu Davud, Edeb 40, (4874) buyurmaktadır. Bir başkasından yayılarak duyulan bilginin iftiralı gıybete dönüşme riski en az %80’dir. Bu konuda duyarlı olmayan ve hassas davranmayan kişiler istemeden bile olsa iftiralı gıybete girebilir.
*
GİZLİ GIYBET: Farkında olmadan kalben geçirerek, zannedilerek yapılan gıybettir. Ayet-i kerimede, “Ey iman edenler, zandan çok kaçının; çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin gizli yönlerini araştırmayın.” (Hucurât, 49/12) Haksız suizan, kul hakkına gireceği için çok tehlikelidir.
*
İKİ YÜZLÜ GIYBET: Birisinin kusurları ya da ayıpları için ''İnşallah düzelir, daha iyi olur'' tarzındaki sözlerle görünürde hakkında görüştüğü kişiyi sevdiğini söylemeye çalışsa da; gizlice de o kişinin yanlışlarını ima etmekle iki yüzlü gıybet gerçekleşir. Görünür de tersini savunsa da, içten içe o kişi ile ilgili gıybet yapılmasından hoşlanmasıdır.
*
SÖZ TAŞIMALI GIYBET: İnsanların arasını bozmaya sebep olacak lafları taşımak şeklinde gerçekleşen gıybettir.
*
PAYLAŞIMLI GIYBET: Sadece söyleyen ya da ima eden değil isteyerek dinleyen ya da yapmasa da yapılmasından mutlu olan kişinin yaptığı gıybettir.
*
GIYBET NEDEN YAPILIR? GIYBETİN SEBEPLERİ:
*
1. İntikam duygusunu zevkini almaya çalışmak,
2. Arkadaşlarına uymak,
3. Gösteriş ve büyüklük taslamak; başkalarını küçültmek, kendini büyütmek,
4. Kıskançlık,
5. Eğlenmek için başkalarının ayıp ve kusurlarını ortaya sermek,
6. Küçük düşürmek için alay etmek. (bk. Gazzâlî, İhyâu Ulûmiddin, Trc: Ali Arslan, İstanbul 19'72; VI, 522 vd).
*
GIYBET VEYA İFTİRADAN KORUNMA DUASI:
*
"Allahümmağfirli ve limeniğtebtühu ve livalideyye ve lil mü'minine ve'l-mü'minati yevme yekumu'lhisab. Bi rahmetike ya erhame'r-rahimin."
*
Anlamı: "Allah'ım; hesap gününde (Mahşer gününde) beni ve hakkında iftira ettiğim veya kötü söz söyleyip çekiştirdiğim kimseyi, anne ve babamı ve bütün mü'minleri affeyle. Ey merhametlilerin en merhametlisi."
*
OLAY ANLATMAK DEDİKODU OLUR MU? DERTLEŞMEK GIYBET OLUR MU?
*
Bir kişinin başından geçen olayları bir başkasına anlatması gıybet sayılmaz. Ancak anlatılan olaydaki kişinin hoşlanmayacağı durumlar gerçekleşirse ve dinleyen kişi de o kimseyi tanıyorsa, isim vererek anlatmak gıybete girer dinimizce uygun görülmez.
*
Dertleşmek istediğinizde konuyu anlatacağınız zaman üzerine katmadan ve isimsiz şekilde anlatmak sakıncalı değildir.
*
GIYBETİN CAİZ OLDUĞU DURUMLAR:
*
-Haksızlık yapılan kişi hakkını alabileceği gibi zulmün önüne geçmek için başka kimselere o durum anlatılabilir.
*
-Dine ya da ahlaka ters durum görüldüğünde bu durumu gören ve bilenler, düzeltmesi muhtemel kimselere olayı anlatabilir.
*
-Dinimize uygun olmayan bir davranış görüldüğünde dini biilen birini hocaya ya da müftüye anlatarak, doğru bilgi (fetva) alma teşebbüsünde bulunabilir.
*
-Günahını ve kusurunu saklamayan, açıkça yapan kişinin davranışını konuşmak, haram olan gıybete girmez.
*
GIYBET TÖVBESİ NASIL YAPILIR? GIYBET YAPAN NE YAPMALI?
*
İstemeden de olsa gıybet yapan kişinin pişmanlık duyduktan sonra üzüntü duyup tövbe etmesi Allah'ın hakkını eda etmektir. Diğer yolu da gıybet ettiği kimseden helallik almak ve böylece kul hakkından kurtulmaktır. (İhya, 3/150)
*
Gıybetiniz yapıldığı takdirde sizin de bundan haberiniz oluyorsa o kişiye karşı hakaretler savurmak yerine gıybetle mücadele eder de gıybetçinin bu durumdan kurtulmasına uğraşırsanız, büyük sevaplar kazanılabilir. Örnek verecek olursak; Hasan-ı Basrî, kendisine gıybet edene bir tabak taze hurma göndermiş ve
*
“Duydum ki sen ibadetini bana hediye göndermişsin. Ben de buna bir karşılık vermek istedim. Kusura bakma, tam karşılığını veremedim.” diye not düşmüştür