KÂBE

Sözlükte "küp" anlamına gelen Ka'be, Mekke'de Mescid-i Haram denilen Cami-i Şerîfin ortasında yaklaşık 13 m. yüksekliğinde, 11-12 m. eninde taştan yapılmış dört köşe bir binadır. Kur'ân'da Ka'be; bu ismin (Mâide, 5/97) dışında, el-beytü'l-haram (saygı evi) (Mâide, 5/2), el-beytü'l-muharrem (haram evi) (İbrâhim, 14/37; Mâide, 5/2), el-beytü'l-atîk (eski ev) (Hac, 22/29, 33), el-beytü'l-mamûr (imar edilmiş ev) (Tûr, 52/4) ve "el-beyt" (ev) (Bakara, 2/125, 127) isimleri ile zikredilmiştir. Halk arasında Beytullah (Allah'ın evi) ismi ile anılır.

Ka'be'nin doğu köşesine Rüknü Hacer-i Esved, güney köşesine Rüknü Yemânî, batı köşesine Rüknü Şâmî, kuzey köşesine Rüknü Irâkî (Irak köşesi) denir. Kuzey batı tarafından Hatîm ve Mîzâb-ı Ka'be, kuzey-doğu duvarında kapı, kuzey-doğu duvarı karşısında Makam-ı İbrâhim ve Zemzem kuyusu, doğu köşesinde Hacer-i Esved vardır.

Kur'ân'da Ka'be'nin İbrâhim ve İsmail (a.s.) tarafından yapıldığı bildirilmiştir (Bakara, 2/124-129). Ancak Ka'be'nin ilk defa Âdem (a.s.) tarafından yapıldığını söyleyenler de olmuştur. Kur'ân'da yeryüzünde ilk mabedin Mekke'deki Ka'be olduğunun beyan edilmesi (Âl-i İmrân, 3/96) ve Ka'be'ye eski ev denilmesi (Hac, 22/29) bu görüşü desteklemektir. Bu görüşe göre Ka'be Adem (a.s.) tarafından yapılmış, zamanla yıkıldıktan sonra yerine İbrâhim ve İsmâil (a.s.) tarafından yeniden inşa edilmiştir.

Ka'be günümüze kadar bir çok kere yıkılmış ve tamir edilmiştir. Ka'be, her sene, üzerinde hac âyetlerinin yazılı olduğu siyah ipek örtü ile örtülür.

İslâm'ın beş temel esasından biri olan ve imkânı olanlara farz kılınan (Âl-i İmrân, 3/96) haccın iki rüknünden biri olan tavaf, Ka'be'nin etrafında yedi defa dönülerek yapılır. Ka'be yer yüzündeki bütün Müslümanların kıblesidir. Namazlar Ka'be'ye yönelerek kılınır. Mescid-i Haramda namaz kılanlar her cihetten Ka'be'ye yönelirler. Namazda saflar tam bir daire şeklini alır.

Allah, Ka'be'ye Kur'ân'da evim (beytî) demiştir (Hac, 22/26). (bk. Hac, Tavaf, İstilam, Harem, Mescid-i Haram, Hacer-i Esved, Makam-ı İbrâhim, Zemzem) (İ.K.)