Kimler şehit sayılır?

Şehit denince ilk akla gelen, savaşta düşmanla çarpışırken ölen mü`mindir. Gerçek anlamda şehitlik makamı budur. Bundan başka manevî ve uhrevî olarak şehit sayılan kimseler de vardır. İslamî kaynaklarda şehitlik üç ana başlık altında incelenir:

1. Dünya ve âhiret şehidi.

2. Âhiret şehidi.

3. Dünya şehidi.

Hem dünyada, hem de âhirette şehit sayılan; Allah`ın ismini yüceltmek için çarpışırken ölen kimsedir. Bunlar ölüm acısını tatmadıkları gibi, ölü de sayılmazlar. Kıyamete kadar kendilerini diri bilirler. Bu şehitlerin naaşları gibi, elbisesinden başka bir kefene de sarılmazlar. Sadece dünya ölçüleri içinde şehit sayılan kimse ise, maddî makam, şan, şöhret ve gösteriş gibi dünya menfaatleri uğrunda çarpışırken ölen kimsedir. Bunlar gerçek anlamda şehit sayılmasa da, diğer şehitlere yapılan işlemler buna da yapılır.

Âhiret şehidi: Kaynaklarda âhiret şehidinin sayısı bazen kırk, bazen elliyi bulur. Sadece âhirette şehit olarak muamele görecek, şehit sevabı alacak kimseleri; bir hastalık ve musibetten dolayı ölen ve son nefesine kadar bir ibadete devam ederek dünyasını değiştirenler olarak iki kısımda incelenir. Bir hastalık ve musibetten dolayı şehit sayılanları

Peygamberimiz bir hadislerinde şöyle belirler:

`Allah yolunda ölmenin dışında yedi çeşit şehitlik vardır: Tauna yakalanıp ölen şehittir. Karın ağrısıyla ölen şehittir. Suda boğulan şehittir. Yıkık altında ölen, şehittir. Zatülcenp hastalığından ölen şehittir. Yangında ölen şehittir. Hamile ve lohusa iken ölen kadın şehittir.`1

Yine değişik hadis kaynaklarında âhiret şehitlerinin sayısı şöyle belirtilir:

Hummadan, veremden, şiddetli öksürükten, yılan ve akrep sokmasından ölen veya yırtıcı hayvan tarafından parçalanan mümin de şehittir. Dini, malı, namusu ve canı uğrunda öldürülen kimse şehit sayılır.

Bir zalim hükümdar tarafından mahkûm edilip ölen, bir yerde mahsur kalan, zulmen dövülerek öldürülen ve bir hayvandan düşerek vefat eden kimseler de âhiret şehidi sınıfına girer. Yolculuk anında ve gurbette ölen de şehittir.

Hatta Ebu Hüreyre`nin rivayet ettiği bir hadise göre, hasta olarak ölen kimse şehit sayılır. Başka bir hadiste ise, normal bir ölümün dışında bir olay sonucu ölen Müslüman`ı, Peygamberimiz şehitler arasında sayıyor.

Diğer bir hadiste bu sınır daha da genişletiliyor:`Bir kimse gerçekten Allah yolunda ölmeyi ister de ölürse, Allah ona şehitli sevabı verir.`Bu durumda, bilhassa zamanımızda trafik kazası, iş kazası ve benzeri bir kaza sonucunda ölen müminleri şehit saymak mümkündür.

Bir ibadete devam ettiği halde vefat edip şehit sayılanlar da şunlardır:

Dinî ilim tahsil edenler, Kur`an hizmetinde bulunurken ölenler, müezzinlik yaparken vefat edenler, doğru iş gören tüccarlar, helâl lokma kazanan kimseler... Ümmetin fesada gittiği, bozulduğu zamanda Peygamberimizin yaşayan kimse yüz şehit sevabını kazanır. Devamlı abdestli bulunan, kuşluk namazı kılan, her ay üç gün oruç tutan, vitir namazını hiç terk etmeyen, cuma günü ve gecesi vefat eden, her akşam Yasin Suresi`ni okuyan, akşam ve sabah Haşir Suresi`nin sonundaki üç ayeti okuyan mümin şehit sevabını alır.2

Hadis meallerinden özetleyerek verdiğimiz manen şehit sayılan bu kimseler, dünyada yaptıkları bazı ibadetlerden ve başlarına gelen birtakım musibetlerden dolayı şehit sayılırlar.

1. Nesei, Cenâiz:59.

2. Aynî. UMdetü`l-Kari. 14:126-128. Reddü`l-Muhtar, 1:611-612.