ZEVÂİD

Sözlükte "artan, fazlalık, ilave" anlamına gelen zâid kelimesinin çoğulu olan zevâid, dinî literatürde, zevâid kitapları, zevâid sünnetleri ve zevâid tekbirleri şeklinde terkip halinde kullanılmıştır.

Zevâid sünnetler (sünnet-i zevâid), Hz. Peygamberin, dinî tebliğ ve açıklama niteliği taşımayan, bir insan olarak yapmış olduğu fiillerdir. Hz. Peygamberin yemesi, içmesi, giyinmesi böyledir. (bk. Mendûb)

Zevâid tekbirleri, Bayram namazlarının birinci rekatında iftitah tekbiri ve "sübhaneke" duasının okunmasından sonra, Fâtiha sûresinin okunmasından önce üç ve ikinci rekatte rükudan önce üç olmak üzere fazladan alınan altı tekbire denir. (bk. Bayram Namazı) (İ.P.)

Zevâid kitapları, bir hadis kitabının, başka bir hadis kitabı ile karşılaştırılarak birincinin ikinciden fazla olarak içerdiği hadislerden oluşan eserlere denir. Zevâide esas alınan kaynaklar genelde "kütübü sitte" de yer alan kitaplar olmuştur.

Hadis literatüründe bir çok hadis eserinin zevâidi hazırlanmıştır. Bunlardan ikisi şunlardır: a) Ali ibn Ebûbekir Nureddin el-Heysemî'nin Mecmeu'z-Zevâid ve Menbeu'l-Fevâid adlı eseri. Bu eserde, kütübü sittede rivâyet edilen hadisler dışında kalan şu altı eserdeki hadisler, isnadsız olarak konulara göre tertiplenmiştir: Taberânî'nin el-Mecmeu'l-Kesir, el-Mecme'ul-Evsat, el-Mecmeu's-Sağîr, Ebû Ya'lâ el-Mevsılî'nin Müsned, Ahmed ibn Hanbel'in Müsned, Bezzâr'ın Müsnedleri b) İbn Hacer el-Askalânî'nin el-Metâlibu'l-Âliye adlı eseri. Bu eserde şu müelliflerin "Müsned"lerinde bulunup da kütübü sittede bulunmayan hadisleri isnadsız olarak konular halinde tertiplenmiştir: Ebû Dâvûd et-Tayâlisî, Humeydî, İbn Ebî Amr, Müsedded, Ahmed ibn Menî', Ebûbekir ibn Ebî Şeybe, Abd ibn Humeyd, Harîs ibn Ebî Üsâme.(A.G.)