ZABT

Sözlükte "korumak" anlamına gelen zabt, bir hadis terimi olarak, râvînin gaflet içerisinde olmayıp uyanık ve dikkatli olması; hadisi ezbere rivâyet ediyorsa, istediği anda okuyabilecek ve hatasız aktarabilecek şekilde ezberlemesi; kitabından rivâyet ediyorsa, hadisi aldığı andan itibaren başkasına aktarana kadar değişikliğe uğratmadan koruyabilmesi; mana ile rivâyet ediyorsa, manayı bozacak durumları bilmesi demektir. Kısaca râvînin, hadisi başkasına rivâyet edinceye kadar aldığı gibi koruması zabttır. Gaflet sahibi olan kimsenin, vehim ve hatası çok olan kimsenin zabtı yok olacağından rivâyeti kabul edilmez.

Koruma yöntemine göre zabt iki çeşittir: Zabt-ı sadr: Tarifde verildiği gibi, râvînin, ezbere rivâyet etmesi halinde, istediği zaman hatırlayabilecek ve hatasız olarak aktarabilecek şekilde ezberlemesidir. Zabt-ı kitab: Râvînin, kitabından rivâyet etmesi halinde, hadisi aldığı andan itibaren, başkasına aktarma anına kadar değişikliğe uğratmadan koruyabilmesidir.

Mertebesine göre de zabt iki çeşittir: Zabt-ı tam: Hadisi, hiçbir kusur olmayacak şekilde korumaktır. Sahih li-zâtihi hadiste bulunması gerekli zabt, bu türdendir. Zabt-ı gayr-ı tam: Mükemmel derecede olmayan, hadise zarar vermeyecek oranda küçük kusurları bulunan zabttır. Ara sıra küçük hatalar yapan kimsenin zabtı böyledir. Zabtı bu şekilde olan râvînin hadisi, sahih li-gayrihi veya hasen olur. (A.G.)