URBÛN

Kaporalı alışveriş ve cezâî şart anlamına gelmektedir. Aynı zamanda pişmanlık akçesi için de kullanılmaktadır. Urbûn, akdi kuvvetlendirmek maksadıyla, satıcının müşteriden bir meblağ alması ve müşterinin akdi yerine getirmesi halinde, alınan bu meblağın malın fiyatından düşülmesi; şayet müşteri infaz etmezse, alınan bu paranın satıcıya kalmasını ifade etmektedir. Urbûn olarak isimlendirilen bu tür kaporalı satış, Hanbelî mezhebinde caiz görülmektedir. Tabiinden, Mücahid, İbn Sirin, Nafi' ibn Hars ve Zeyd ibn Eslem de bu uygulamayı caiz görmüşlerdir. Hanbelîlerin caiz görmüş olduğu bu şart, Hz. Ömer'in tasvip ettiği bir uygulamaya dayanmaktadır.

Hanbelîlerin caiz gördüğü urbun uygulaması, hem pişmanlık akçesine, hem de cezâi şarta uygun düşmektedir. Alacaklı, borçlunun edimi hiç veya gereği gibi ifa etmemesi ihtimaline karşı alacağını kuvvetlendirme yolları arayabilir. Bu amaçla alacaklı rehin ve kefalet gibi teminatlara başvurabileceği gibi akdin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi halinde borçluya belirli miktar para ödeme taahhüdünü de kabul ettirebilir. Bu son halde cezâi şart söz konusu olur. Günümüz ticarî işlemlerinde bir teminat olarak kullanılan bu uygulama, modern hukukta da kabul edilmektedir. Bu bir manada, kişinin diğerine bekletmek ve işinden alıkoymak sebebiyle vereceği zararı tazmîn etme taahhüdüdür. (İ.P.)