TAZMÎNAT

Sözlükte "ödetmek, tazmîn ettirmek, boynuna yükletmek" anlamlarına gelen tazmînat, bir fıkıh terimi olarak, hukuka veya akde aykırı davranışıyla başkasına zarar veren kimseye meydana getirmiş olduğu zararı ödetmeyi ifade eder. Meselâ, gerekli özeni göstermemesi sebebiyle emanetin helak olmasına sebebiyet veren emanetçiye, helak olan mal tazmîn ettirilir.

Hadis-i şerifte de belirtildiği gibi, haksız olarak ve doğrudan doğruya zarar vermek yasak olduğu gibi, zarara zararla mukabele etmek de yasaktır (Muvatta, Kitabu'l-Akdiye, No: 1426, s. 529). Zarara misli ile veya başka bir şekilde zarar vererek mukabele etmek, intikam almak caiz değildir; ancak zarara uğrayanın hâkime başvurup tazmînat talep etmesi halinde, zarar giderilebilir, telafi edilebilir.

Verilen zararla, eşyanın tam olarak itlaf edilmesi halinde, eşya misli mallardan ise, bunun mislini vermek gerekir; tazmîni gereken mal kıyemî, yani çarşıda, pazarda emsali bulunmayan bir malsa veya misli olduğu halde emsali bulunamamış ise değeri nakit olarak ödenir. Fukahanın çoğunluğuna göre, bazı hallerde zarar verilen eşyanın tamir edilerek eski haline getirilmesi de tazmîn mahiyetinde kabul edilmiştir.

Zarar verilen eşya tamamen işe yaramaz ve kullanılmaz hale gelmeyip de, sakatlanmış veya değeri azalmış ise verilen zararın miktarı önem kazanmaktadır. Şâyet, verilen zarar az ise, meydana gelen eksiklik ödenir. Buna göre; mal bir kere sağlam durumda, bir kere de zarar gördükten sonra değerlendirilir ve zarar veren aradaki farkı tazmîn eder. Fakat zarar fazla veya önemli ise, bu takdirde tercih edilen içtihada göre, zarara uğrayan, eksilen değeri tazmîn ettirmek ile malı olduğu gibi zarar verene bırakıp bedelini almak arasında muhayyerdir. Verilen zararın önemi, eşyanın yapılma ve edinilme maksadına göre tespit edilir. (İ.P.)