TALÂK

Karı ? koca arasındaki evlilik bağının sona ermesi klasik fıkıh literatüründe talâk şeklinde ifade edilmiştir. Fıkıhta talâk kelimesi hem tek taraflı irade bayanıyla yapılan boşama, hem tarafların anlaşarak evlilik birliğine son vermeleri, hem de mahkeme kararıyla meydana gelen boşanma anlamlarına gelmekle birlikte, genellikle tek taraflı irade beyanı ile yapılan boşamayı ifadede kullanılır.

Eşler arası geçimsizlik bazen ileri dereceye ulaşır ve boşanma tek çare olarak görülebilir. Ancak, boşanma en son başvurulması gereken bir çaredir. Zira Hz. Peygamber, "Allâh katında en sevimsiz helâl, boşanmadır" buyurmuşlardır (Ebû Dâvûd, Talâk, 3). Kur'ân-ı Kerim'de de, boşanmadan önce evliliğin devam ettirilmesi için fedakârlıkta bulunulması, hoşnutsuzluk veya soğukluk halinde bile tarafların meselelerini konuşarak halletmeleri öğütlenmiş (Nisâ, 4/19, 34, 128); aralarındaki anlaşmazlık daha ileri safhaya gittiğinde, kadının ve erkeğin ailelerinden seçilen hakemler vasıtasıyla eşler arasındaki anlaşmazlığın giderilmesi yolu tavsiye edilmiştir (Nisâ, 4/35).

Bununla birlikte bütün anlaşma yolları kapanmış ve evlilik hayatının sürdürülmesi imkânsız hale gelmişse, boşanma en makul bir yol olarak meşru görülmüştür. Kur'ân'a göre, eşler en fazla iki defa boşanıp tekrar evlenebilirler; üçüncü defa boşanırlarsa, tekrar evlenmeleri helal olmaz. Ancak kadın, başka bir erkekle evlenip, eşinin ölümü veya geçimsizlik sebebiyle ayrılmaları halinde, önceki kocası ile evlenebilir (Bakara, 2/228-230).

Boşanan kadınların, başka bir erkekle evlenebilmeleri için belli bir süre (iddet) beklemeleri gerekir. Boşamadan sonra erkek, boşadığı karısına vadeli olan mehrini (mehr-i müeccel) ödemekle, bazı durumlarda da mut'a vermekle yükümlüdür. Ayrıca erkeğin belli bir süre nafaka borcu gibi bir takım hak ve sorumlulukları da bulunmaktadır.

Kur'ân'da boşamada iki şahit bulundurulmasından söz edilir (Talâk, 65/2). Ancak bu âyette yer alan ifade, fakihlerin çoğunluğu tarafından mendub olarak kabul edilmiş, bazı fakihler de bunu dinen uyulması gerekli bir emir (vâcip) olarak anlamışlardır. Emir olarak kabul edilmesi halinde birçok problemi çözeceği, beklenmedik ve ani boşamaları önleyeceği düşünülmektedir. Boşamanın şekli ve kullanılan ifadelere göre, ric'î talâk ve bâin talâk olmak üzere ikiye ayrılır. (bk. Ric'î Talak; Bâin Talak)

Günümüzde kadının ve çocukların haklarının korunması, haksızlığın ve fevri davranışların önlenmesi, aile kurumunun saygınlığının artırılabilmesi için mahkeme yoluyla boşanma sistemine geçilmiş olup tavsiyeye şayan olan da budur. (İ.P.)