SÂBIK

Birinin ilerisine, önüne geçmek, gâlip gelmek, üstün olmak anlamındaki "sebeka" fiilinin ism-i faili olan sâbık, öne geçen, üstün ve gâlip gelen demektir. Kur'ân'da iki âyette tekil şekli, 5 âyette de çoğul şekli (sâbikîn, sâbikûn ve sâbıkât) geçmiştir. Fâtır sûresinde amel bakımından müminler üç kısma ayrılmıştır. "Nefsine zulmeden", "muktesıd" ve "sâbık".

Sâbık, îmân edip sâlih ameller işleyen, haram ve günahlardan sakınan kimselerdir. Kıyamet kopunca insanlar yine üç kısım olacaklardır. Ashab-ı Meymene, Ashab-ı Meş'eme ve Sâbikûn (Vâkıa, 56/8-10) "Sâbikûn", "mukarrebûn" olarak tanımlanmıştır. (Vâkıa, 56/11) Bunlar, nimet cennetine girecek olan (Vâkıa, 56/12) en değerli insanlardır. Müminûn sûresinin 57-61. âyetlerinde "sâbikûn" şöyle tanıtılmıştır: "Onlar ki; Rablerinin korkusundan titrerler ve onlar ki, Rablerinin âyetlerine îmân ederler ve onlar ki, Rablerine ortak koşmazlar. Verdiklerini Rablerinin huzuruna dönecekler diye kalpleri korku ile ürpererek verirler. İşte onlar hayır işlerinde yarış ederler ve onlar hayır için önde giderler. (sâbikûn)"

Muhacir ve Ensâr'dan ilk îmân edenlere "sâbikûn" (Tevbe, 9/100), bazı meleklere "sâbikât" (Naziât, 79/4) denilmiştir. (İ.K.)

Bir hadis terimi olarak sâbık, aynı hocadan hadis rivâyet eden, vefat tarihleri arasında uzun zaman farkı bulunan iki râvîden önce vefat eden anlamına gelmektedir. Sonra vefat edene ise lâhık denir. Bu iki râvînin vefat tarihleri arasındaki uzun zaman farkının bilinmesi, senedi, âli isnad değerine yükselttiği gibi isnadda kopukluk bulunduğu zannını da ortadan kaldırır. (A.G.)