RÂFİ' ? REFÎ'

Kaldırmak, taşımak, nakletmek, yükselmek, yüksek sesli olmak, kadri ve kıymeti yüksek olmak, şerefini ve itibarını artırmak anlamlarındaki "r-f-a" kökünden türeyen râfi' kaldıran yükselten ve şerefini artıran demektir.

Allah'ın sıfatı olarak râfi', göğü yükselten, peygamber ve itâatkâr müminlerin itibar, şan ve şerefini artıran demektir. Allah'ın bu sıfatı; Tirmizî'nin el-esmâü'l-hüsnâ ile ilgi rivâyetinde geçmiştir (Deavat, 83).

Kur'ân'da İsâ (a.s.)'ı kendisine yükseltmesi ile ilgili olarak; "Ben seni vefat ettirecek ve seni kendime yükselteceğim." (râfi'üke ileyye) meâlindeki âyette (Âl-i İmrân, 3/55) ism-i fail olarak geçmiş 16 âyette ise "refe'a - yerfe'u" fiili kullanılmıştır.

Kur'ân'da Allah'ın; peygamberlerin (Bakara, 2/253), bilginlerin ve müminlerin (Mücadele, 58/11), derecelerini, Hz. Muhammed'in şanını yükselttiği (İnşirah, 94/4), rızık ve nimet bakımından insanların bir kısmını diğerlerinden üstün yaptığı (En'âm, 6/165) bildirilmiştir. "Dilediğimizin derecelerini yükseltiriz." (Yûsuf, 12/76); "Allah dereceleri yükseltendir." (mümin, 40/15).

Göğü yükseltmesi (Ra'd, 13/2) ve Yadûdîlerin üzerine Tur Dağını kaldırması (Bakara, 2/63) da "refe'a" fiiliyle ifade edilmiştir.

Kıyamet ile ilgili olarak, "O, yükseltendir, alçaltandır." (Vakı'a, 56/3) denilmiştir. Bundan maksat kıyamette Allah'ın, müminlerin itibarını yükseltip cennete koyması, kâfir ve âsilerin itibarını alçaltıp cehenneme atmasıdır. "(O) dereceleri yükselten Arş'ın sahibi (Allah'ın) emrinden olan ruhu, (vahyi) kullarından dilediğine indirir ki, buluşma gününe kadar (insanları) uyarsın." (Mü'min, 40/15) âyetinde geçen "rafî'u'd-derecât"; gökleri tabaka tabaka yükselten veya kullarının dünyada derecelerini veya cennetteki mevkilerini yükselten demektir. Allah'ın kendisi, yüce, yücelerin yücesi olduğu gibi kullarından dilediklerini de yüceltir. Onlara çok yüksek dereceler verir.

Bu yücelik, hissi ve manevî anlamdadır. İnsanların Allah katında amellerine göre dereceleri vardır (En'âm, 6/132). (İ.K.)