NARH

Çarşıda, pazarda satılan her türlü mal için, resmî makamlarca fiyat belirlenmesi anlamına gelmektedir. Fiyatlara narh konması, karaborsayı önleyici bir müeyyide olarak kabul edilebilir.

İslâm fıkhında, prensip olarak alış-verişlerin karşılıklı rızaya dayandığı ve kimsenin razı olmayacağı bir akde zorlanamayacağı kabul edilmiştir. Hz. Peygamber'e halk müracaat ederek, fiyatlara narh koymasını istemişler; bunun üzerine Rasûlüllah, "Fiyatları Allah belirler; rızkı veren de, artırıp eksilten de O'dur. Ben ise, Allah'a kavuştuğumda hiç kimsenin benden ne kan ne de mal hususunda hak talebinde bulunmasını istemiyorum." şeklinde cevap vermiştir (Tirmizi, Büyû', 69; Ebû Dâvûd, Büyû', 51). Ancak, tüccarın haklarını kötüye kullanarak fiyatları fahiş ölçüde yükseltip de halkın zarar görmesi halinde, fiyatlara narh koyulması kabul edilmiştir. Hanefîler ve Mâlikîler, tacirler haddi aşarak, fiyatları fahiş bir şekilde artırdıklarında, insanların uğradıkları zararı kaldırmak maksadıyla, bu konudaki uzmanların görüşlerini aldıktan sonra narh koyulmasında bir sakınca olmadığını kabul etmişlerdir.

İbn Teymiyye narhı zulüm olan narh ve adalet olan narh şeklinde ikiye ayırmıştır. Narh satıcılara haksızlık getirip, onları razı olmayacakları bir fiyattan satmaya zorluyorsa veya helal kılınan bir kârı yasaklıyorsa, bu narh zulüm olan narhtır; haramdır. Tüccarın emsal fiyattan daha fazlaya satmalarını yasaklayıp, emsal fiyatla satış yapmaya zorluyorsa, narh koymak adaleti gerçekleştirdiğinden caizdir; hatta vaciptir.

Hz. Peygamber'in razı olmadığı narh, zulüm olan narhtır. Onun narh koymaktan imtina etmesi, narhın yasak olmasından değil, o durumda narh koymanın zulüm olmasından kaynaklanmıştır. Hz. Peygamber dönemindeki fiyat artışı, malın azlığı sebebiyle arz-talep ilişkisinden doğmuştur. Dolayısıyla tâcirler, mallarını emsal fiyattan sattığı için, narh koymak zulüm olacaktı. Bu sebeple de, Hz. Peygamber narh koymaktan kaçınarak, durumu Allah'a havale etmiştir. (İ.P.)