KADİYÂNÎLİK

Kadiyânîlik XIX. yüzyılın sonlarına doğru Hindistan'da Mirza Gulam Ahmed öncülüğünde kurulmuş bir mezhep veya belli konuları içeren fikrî bir harekettir. Mirza Gulam Ahmed memleketi olan Hindistan'da çocukluk döneminden sonra bir mahkemede memur olarak çalıştı. İslâm dini, Hristiyanlık ve Hint kültürü üzerinde incelemelerde bulundu. Daha sonra resmi görevini bırakarak İngiliz ve Hindular aleyhine yazılar yazdı. Kişiliğinin ön plana çıkması üzerine kendi ismini taşıyan bir eser yayınladı. Bu şöhretini sürdürürken bir takım ilham, kehanet ve keramet iddiaları ile kendisinin asrının müceddidi olduğu izlenimini uyandırmaya çalıştı.

Genel olarak XIX. asrın sonlarına kadar Hindistan sınırları içinde kalan Kadiyânîlik XX. asrın başından itibaren Avrupa ülkeleri, Amerika Birleşik Devletleri, Asya, Pasifik adaları ve Afrikanın hemen her yerinde teşkilatlanmaya başladı. Bugün dünyada mevcut Kadiyânîlerin sayısının iki milyon ile on milyon arasında olduğu sanılmaktadır.

Kadiyânîlik daha çok âhiret ile ilgili haber ve yorumlar yapmak suretiyle tanınmıştır. Ancak îmân esasları ve diğer bazı itikadî konularda Eş'arî ile Matüridiyye, amelî konularda ise Hanefî mezhebine yakın düşüncelere sahiptirler. Tek evliliğe ve kadınların kapalı, peçeli gezmelerine önem verirler. Neshin önceki kitaplar için geçerli olduğunu, ayrıca cihadın kılıç ve sertlikle değil, kalem ve kağıtla yapılması gerektiğini savunmaktadırlar. (F.K.)