İCBÂR

Sözlükte "zorlamak, zor kullanarak bir kimseyi bir işe sevk etmek" anlamına gelen icbâr, bir terim olarak, meşru bir yetki kullanılarak kişinin dinen veya aklen caiz ya da gerekli bir işi yapmaya zorlanmasını ifade eder.

Dinin temelini teşkil eden îmân esasları ile ikinci önemli halkasını oluşturan ibadetlerin ve diğer bütün dinî ödevlerin yerine getirilmesinde, hür irade ve bilinçli davranış esastır. Bunun için, bu konularda zorlama hoş karşılanmamıştır. Kur'ân-ı Kerim'de, "Dinde zorlama yoktur. Artık doğrulukla eğrilik birbirinden ayrılmıştır." buyurulmaktadır (Bakara, 2/256). Ayrıca Yüce Allâh, Hz. Peygamber'e hitaben, "(Resûlüm!) Eğer Rabbin dileseydi, yeryüzündekilerin hepsi elbette îmân ederlerdi. O halde sen, inanmaları için insanları zorlayacak mısın?" buyurmuştur (Yûnus, 10/99). Esasen îmân kalp ile tasdik demek olup, inanmaksızın zorlama yoluyla inandığını söylemek geçerli de değildir. Aynı şekilde ibadetlerin ve diğer dinî görevlerin zorlama ile yerine getirilmesi de dünyevî sonuç doğursa da, uhrevî yönden bir sonuç doğurmaz.

Hukuk alanında zorlamayı ise, müeyyideler oluşturmaktadır. Hukuk kurallarına uygun hareket edilmesini sağlamak amacıyla, hukuk kurallarını ihlal eden kişinin canına, malına, hürriyetine veya itibarına yönelik ceza uygulanması; hukukî yükümlülüklerini yerine getirmeyenlerin, kamu gücü harekete geçirilerek cebri icra vasıtalarıyla bu yükümlülüklerini zorla yerine getirmelerinin sağlanması veya başkasına verdiği zararın giderimi hukukun maddî müeyyidelerini oluşturmaktadır. (bk. Müeyyide) (İ.P.)