İCÂRE (Îcâr)

Sözlükte "kiralamak, iş karşılığı verilen şey" anlamlarına gelen icâre, fıkıhta da sözlük anlamına uygun olarak menfaatin bedel karşılığı satımını konu alan iş ve kira akdini ifade etmektedir. Kiralayana müstecir, kiraya verene âcir, icâre akdine konu olan işçiye ecîr ve menfaate karşılık verilen bedele ücret denir.

Fıkıh literatüründe icâre akdi, hem gayrimenkul ve menkul eşyanın kiralanmasını, hem de insanın çalışmasını konu alan iş akdini kapsar. İcâre, ticarî ve günlük hayatta en çok ihtiyaç duyulan akitlerden olup, karşılıklı borç doğuran iki taraflı ve bağlayıcı bir akittir. İcâre akdinin şekli, işleyişi toplumsal anlayışlarla ve şartlarla yakından alakalı bulunduğundan, Kur'ân ve sünnette ayrıntılı hükümler konulmak yerine, genel çerçeveler çizilmiş, belli ilkeler konulmuşutur.

İcâre akdi, menfaatin kaynağı bakımından, ayn icâresi ve insan icâresi olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Ayn icâresi, günümüz hukuk literatüründe kira akdi; insan icâresi ise, iş akdi olarak isimlendirilmektedir.

Kira akdinin geçerli ve sağlam bir şekilde kurulabilmesi için, tarafların edâ ehliyetine sahip olmaları, akdin konusunun, süresinin ve ücretin sözleşme esnasında açıkça belirlenmesi gerekir. Kira akdinin konusu, yani kiralanan şey gayrimenkul veya menkul olabilir. Ancak kiralanan şeyin kullanımının mümkün, mutat ve mubah olması gerekir. Akit esnasında kiralanan şeyin kullanım şeklininin ve kira bedelinin tartışmaya yol açmayacak şekilde belirlenmesi gerekir. Akdin kurulması üzerine, kiraya veren kimsenin kiralanan şeyi kullanıma elverişli olarak kiracıya teslim etmesi ve kira süresince kullanıma elverişli bulundurması, ihtiyaç olduğunda bakım ve onarımını yaptırması, kiraya verenin yükümlülüklerindendir. Buna karşılık kiracının, kiralanan şeyi akdin ve örfün gerektirdiği gibi kullanması ve kira bedelini ödemesi gerekir. Kira süresinin dolmasıyla kira akdi sona erer; kiralanan şeyin tahliye edilmesi gerekir. Ancak kira süresi sona ermekle birlikte, tarlada ekinin olgunlaşmaması gibi haklı mazeret ve ihtiyaç sebebiyle, akit makul bir süre uzatılır ve emsal bedel (ecr-i misil) ödenmesi gerekir.

Klasik fıkıh literatüründe icâre-i âdemî olarak isimlendirilen iş akdi, işçinin ücret karşılığında belli bir süre çalışması veya belli bir işi yapması üzerine kurulan akittir. İş gören kimseye ecîr, iş verene de müstecîr denir. İş akdinin kurulmasında, kira akdinde aranan şartların bulunması gerekir. İşçinin sarf edeceği emeğin akit esnasında belirlenmesi, yapılacak işin ifasının hukuken ve fiilen mümkün olması, hukuken ve dinen serbest olması gerekir. Namaz, oruç, Kur'ân okumak gibi sırf ibadet sayılan dinî mükellefiyetlerde icâre caiz değildir. (bk. Ecîr, Ecr) (İ.P.)