ISTISNÂ'

Sözlükte "yaptırmak, bir şeyi yapmasını istemek" anlamlarına gelen ıstısnâ', bir fıkıh terimi olarak, bir sanat sahibinden belirli bir şeyi yapması için kurulan akdi ifade eder. Bu akitte, ısmarlanan şeyin malzemesi veya hammaddesi yapan kişiye aittir. Şâyet, malzeme veya hammade ısmarlayan kişiye ait olursa akit, ıstısnâ' değil icâre akdi olur. Meselâ, kumaşı ve dikişi terziye ait olmak üzere elbise diktirilmesi için yapılan akit bir ıstısnâ'dır.

Istısnâ' akdi, Hanefîlere göre istihsanen caiz kabul edilmiş olup, icap ve kabul ile kurulur. Istısnâ'ın caiz olması için, ısmarlanan şeyin cinsi, çeşidi, miktarı ve sıfatının belirlenmiş olması gerekir. Ayrıca ısmarlanan şeyin, elbise diktirmek, ayakkabı yaptırmak, çanta, kap gibi sipariş verilerek yaptırılabilen bir şey olması, bu konuda halk arasında teamül bulunması gerekir.

Istısnâ' akdi, iki taraf için de bağlayıcı olmayan bir akittir. Sipariş verilen şey yapılmadan önce her iki taraf da bu akitten dönebilir. Yapılması tamamlandıktan sonra da, yapan sanatkâr başkasına satabilir. Ancak bu durumda, sipariş veren kişiye tekrar yenisini yapmakla yükümlüdür. Ismarlanan şey tamamlanıp da alıcıya arz edildiğinde, belirlenen vasıflara uygun bir şekilde imal edilmesi halinde, Ebû Yûsuf'a göre alıcının, yani sipariş veren kimsenin tercih hakkı bulunmamaktadır; kabul etmek zorundadır. (İ.P.)