GAFLET

Sözlükte "önemsememek, kasıtlı veya kasıtsız terk etmek, farkına varmamak, kayıtsız kalmak, ihmal etmek, boş bulunmak ve aldanmak; dalgınlık, yanılgı ve dikkatsizlik" anlamlarına gelen "gaflet" kavramı, din ıstılahında bilim dallarına göre farklı manalarda kullanılmıştır. Bir hukuk terimi olarak bir kimsenin hukûkî işlemlerde kolayca aldanabilecek derecede saf, dikkatsiz ve tecrübesiz oluşunu; fıkıh usûlünde, çocuk, unutkan, sarhoş vb. kimselerin ilâhî hitabı anlamayışını; hadis usulünde; hadis râvisinin ezberleyerek veya yazarak hocasından aldığı hadisi dikkatsizlik veya dalgınlık sebebiyle hatalı rivâyet edişini; dinî hayatta, mü'minin Allah ve Peygamberin emir ve yasakları yerine nefsinin ve şeytanın arzusuna uymasını, işlediği günahları ve âhirette vereceği hesabı düşünmemesini, Allah'ı zikretmeyi ve günahlara tevbe etmeyi terk etmesini, ibadetlerde kurallara riâyet etmemesini, kalbin kasvet içinde oluşunu ve zamanını boşa geçirmesini ifâde eder.

"Gaflet" kavramı Kur'ân'da Allah ve insanların fiil ve davranışlarını anlatmada kullanılmıştır: 12 âyette Allah'ın insanların yaptıklarından gâfil olmadığı bildirilmiştir (Bakara, 2/74, 85, 140, 149. Âl-i İmrân, 3/99).

Allah'ın gâfil olmaması; insanların gizli-âşikâr, az-çok, iyi-kötü bütün yaptıklarından ve söylediklerinden haberdâr olması, bütün fiil ve davranışlarını görmesi, bilmesi ve şâhit olması, hiçbir şeyin ondan gizli kalmamasıdır.

İnsanlar açısından gaflet, Kur'ân'da genellikle yerme ifade etmektedir. Ancak kınamayı gerektirmeyen gaflet de söz konusudur. Kınamayı gerektirmeyen gaflet; habersiz olmak, bir şeyi bilmemek, unutmak, aklına gelmemek ve bilgisi olmamak anlamına gelir (Yûsuf, 12/13; En'âm, 6/156; Yûnus, 10/29). Kınamayı gerektiren gaflet ise; insanın yaratılış gayesini, kulluk görevini ve sorumluluğunu, Allah'ı ve âyetlerini, âhireti ve hesabı unutması, âyetlerden yüz çevirmesi, dinî görevlerini terk etmesi, aklını, gözünü, dilini ve kulağını gerçekleri bilmede, anlamada, görmede ve duymada kullanmaması ve dünyaya dalıp âhireti bırakması... demektir. Bu bağlamda "gaflet" kavramı daha çok kâfirleri nitelemede kullanılmıştır (A'râf, 7/179, 205; Rûm, 30/7). (İ.K.)