FAKR (Fakir)

Sözlükte "kırmak, delmek, kazmak" anlamına gelen fakr kelimesi, tasavvuf terimi olarak kişinin zorunlu ihtiyaçlarını karşılayabileceği imkânının bulunmaması veya kendisinin her an Allah'a muhtaç olduğunu bilmesi demektir. Kur'ân'da yer alan fakirlikle ilgili kelimeler maddî veya manevî ihtiyaç anlamında kullanılmaktadır. Mânevî anlamda zengin olan yalnız Allah'tır ve bütün insanlar fakir olup O'na muhtaçtır (Fâtır, 35/15). Maddî anlamdaki fakirlik ise Allah'ın kullarını imtihan için vasıta kıldığı bir yoldur ve sabredenler bu imtihanı başarmış olurlar (Bakara, 2/155). Zenginlerin mallarında ihtiyacından dolayı isteyenin ve yoksulun belirli bir hakkı bulunması (Me'âric, 70/24-25) ve zekatın verilecek kimselerin başında fakirlerin yer alması (Tevbe, 9/60) bu imtihanın sadece fakirlere yönelik olmadığını göstermektedir. Hz. Peygamber, fakirlikten Allah'a sığınmış (Ebû Dâvûd, Edeb, 101; Nesâî, İstiâze, 14, 16) ve çevresindekilerin de sığınmasını istemiş (Ahmed, II/540), başa geldiği takdirde sabredilmesini öğütlemiştir. Ayrıca fakirliğin ve zenginliğin dinî ve ahlâkî bakımdan hem yararları hem de tehlikeleri olduğunu belirterek insana dinî ve ahlâkî yükümlülüklerini unutturan fakirliğin yanında azgınlığa sürükleyen zenginliğin tehlikesine de dikkat çekmiştir (Tirmizî, Zühd, 3). (M.C.)